Hoewel framing niet altijd positief in het nieuws komt, is het een inherent onderdeel van communicatie. Bezig zijn met framing betekent alert zijn op welke associaties en gedeelde verhalen je mogelijk activeert en zorgen dat hier geen ruis kan ontstaan. Daardoor kun je je boodschap zorgvuldiger afstemmen op de ontvanger. Hoe je met frames omgaat om ervoor te zorgen dat je recht blijft doen aan de inhoud, dat is aan de zender van de boodschap.
Framen is feiten kaderen
Een frame is een verhaal dat je met bepaalde woorden en beelden vertelt, waardoor sommige delen van de werkelijkheid meer naar voren komen en andere delen naar de achtergrond verdwijnen (Gagestein en Mes, 2019).
Door actief een frame te kiezen dat aansluit bij de belevingswereld van de ontvanger, gaat een frame fungeren als een bril waarmee de ontvanger oordeelt. Het frame bepaalt wat scherp en onscherp wordt. Soms kan een frame al opgeroepen worden door één woord. Dat is bijvoorbeeld het geval bij ‘plofkip’ of ‘pechgeneratie’. Het brein activeert automatisch een verhaal met bijbehorende daders en slachtoffers. Door een eenduidig verhaal te ontwerpen en daar krachtige woorden bij te vinden, krijg je meer grip op hoe er gepraat én gedacht wordt over een onderwerp.
De risico’s van framing
Frames (en dus alle communicatie) bieden een stukje van de werkelijkheid. Het risico bestaat dat er te veel wordt weggelaten, zoals belangrijke feiten die het hele beeld zouden kantelen. Die schaduwkant heeft framing ook. Een integer frame doet altijd recht aan de feiten. Maar vergeet niet: woorden hebben onvermijdelijk associaties. Daar bewust over nadenken in je communicatie is dus belangrijk.
Vuistregels voor de praktijk
De echte kunst van het framen, zit dus niet in het weglaten, maar in het kaderen van de feiten zoals ze zijn. Want dat verhalende kader heeft een enorme invloed op hoe die feiten worden beleefd. Wat is belangrijk? Waar gaat het echt om? De vraag die elke professional dus bij het framen in gedachten moet houden is: Doe ik recht aan de feiten zoals ik die verzameld heb? Is het antwoord ja, dan is het frame integer.
Framen is een kwestie van zorgvuldig je boodschap ontwerpen met de ontvanger(s) in het achterhoofd. Een aantal vuistregels is daarbij van belang:
- Ontkennen is erkennen. Iets ontkennen is als wrijven in een vlek. Gebruik alleen woorden waar je wél mee geassocieerd wil worden. Weers je ervan bewust dat als je andermans frame herhaalt, het hiermee opnieuw geactiveerd en daarmee dus ook versterkt wordt.
- Zorg voor verbeelding. Krachtige frames prikkelen de verbeelding. Informatie maakt vooral indruk als we het voor ons kunnen zien. Een beeldend frame kan dus helpen om de begrijpelijkheid van de boodschap en de ‘plakfactor’ ervan te verhogen.
- Wees eenduidig en consistent. Het brein roept razendsnel associaties op bij concrete dingen die we kennen. Voorwaarde is dat het een consistent, eenduidig verhaal is. Hoe meer concurrentie tussen verschillende frames, hoe minder overtuigend het frame zich ‘zet’ in het brein. Dit betekent overigens niet dat je vastzit aan één statische kernboodschap. Maar het verhaal moet telkens consistent hetzelfde worden verteld, waarbij bepaalde kernwoorden voldoende terugkomen (Van Gorp, 2007).
- Word Meesterframer (2019), S. Gagestein en J. Mes, Haystack
- The all new don’t think of an elephant (2014), G. Lakoff, Chelsea Green Publishing
- Indringers en slachtoffers in de pers (2006), B. van Gorp, Acco